افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در دنیای امروز است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. این بیماری تنها احساس غم یا بی‌حوصلگی ساده نیست، بلکه یک اختلال جدی روانی محسوب می‌شود که می‌تواند بر افکار، احساسات، رفتار و حتی سلامت جسمانی فرد تأثیر بگذارد. شناخت انواع افسردگی و علائم هر کدام به ما کمک می‌کند بهتر آن را درک کنیم و برای درمان به موقع اقدام نماییم.
افسردگی چیست؟
افسردگی (Depression) یک اختلال روانی جدی است که تنها به احساس ناراحتی یا بی‌حوصلگی محدود نمی‌شود. این بیماری می‌تواند بر افکار، احساسات، روابط اجتماعی و حتی عملکرد جسمانی فرد تأثیر بگذارد. افرادی که به افسردگی مبتلا هستند، اغلب توانایی لذت بردن از زندگی روزمره را از دست می‌دهند و ممکن است در ساده‌ترین کارها نیز دچار مشکل شوند. شدت افسردگی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و در صورت بی‌توجهی، خطر بروز مشکلات جدی‌تری مانند خودکشی وجود دارد.
علائم کلی افسردگی
- احساس غم، پوچی یا ناامیدی مداوم
- کاهش انرژی و خستگی مفرط
- اختلال در خواب (بی‌خوابی یا پرخوابی)
- تغییر اشتها (افزایش یا کاهش شدید وزن)
- کاهش تمرکز و کندی در تصمیم‌گیری
- احساس بی‌ارزشی یا گناه بی‌دلیل
- افکار مربوط به مرگ یا خودکشی
انواع افسردگی و علائم هر کدام
افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder)
افسردگی اساسی شدیدترین نوع افسردگی است که به‌طور قابل توجهی زندگی فرد را مختل می‌کند. در این حالت، فرد حداقل دو هفته مداوم با غم عمیق، بی‌انگیزگی و کاهش تمرکز دست‌وپنجه نرم می‌کند. این افراد معمولاً تمایلی به فعالیت‌های اجتماعی یا حتی انجام وظایف روزمره ندارند. اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند به افت شدید عملکرد شغلی و تحصیلی منجر شود.
علائم:
- غم و بی‌حوصلگی مداوم بیش از دو هفته
- بی‌علاقگی به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بودند
- مشکلات تمرکز و کاهش کارایی
افسردگی مداوم (Dysthymia یا Persistent Depressive Disorder)
این نوع افسردگی برخلاف افسردگی اساسی، خفیف‌تر است اما مدت بسیار طولانی‌تری ادامه دارد. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً بیش از دو سال به‌طور مداوم احساس غم و بی‌حوصلگی دارند. آنها ممکن است هنوز بتوانند کار کنند یا روابط اجتماعی داشته باشند، اما همواره یک احساس سنگینی و بی‌انگیزگی با خود حمل می‌کنند. این وضعیت به‌تدریج کیفیت زندگی فرد را پایین می‌آورد.
علائم:
- خلق پایین و غمگینی مداوم
- کاهش انرژی و انگیزه
- احساس بی‌کفایتی یا ناامیدی
افسردگی فصلی (Seasonal Affective Disorder – SAD)
افسردگی فصلی اغلب در ماه‌های پاییز و زمستان رخ می‌دهد که نور خورشید کاهش پیدا می‌کند. این کاهش نور باعث تغییر در سطح هورمون‌های بدن مانند سروتونین و ملاتونین می‌شود و خلق فرد تحت تأثیر قرار می‌گیرد. افراد مبتلا معمولاً در این فصول احساس خستگی، پرخوابی و پرخوری دارند و تمایلشان به فعالیت‌های اجتماعی کم می‌شود. با شروع فصل بهار و افزایش نور خورشید، علائم معمولاً کاهش پیدا می‌کنند.
علائم:
- بی‌حوصلگی و خستگی فصلی
- پرخوابی و پرخوری (خصوصاً تمایل به غذاهای شیرین)
- کاهش فعالیت‌های اجتماعی
افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression)
این نوع افسردگی معمولاً چند هفته یا چند ماه پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد و برخلاف “غم بعد از زایمان” که خفیف و موقتی است، شدت بیشتری دارد. زنان مبتلا ممکن است احساس بی‌کفایتی در مراقبت از نوزاد داشته باشند و حتی علاقه‌ای به برقراری ارتباط عاطفی با فرزند خود نشان ندهند. این وضعیت اگر درمان نشود، می‌تواند هم به سلامت مادر و هم به رشد عاطفی نوزاد آسیب جدی وارد کند.
علائم:
- غم و اضطراب شدید بعد از زایمان
- احساس بی‌کفایتی در مراقبت از نوزاد
- مشکلات ارتباطی با نوزاد یا همسر
افسردگی دوقطبی (Bipolar Disorder – افسردگی شیدایی)
افسردگی دوقطبی ترکیبی از دوره‌های افسردگی شدید و دوره‌های شیدایی است. در دوره افسردگی، فرد دچار غمگینی، ناامیدی و بی‌حوصلگی می‌شود. اما در دوره شیدایی، انرژی بیش از حد، افکار سریع و تصمیم‌گیری‌های عجولانه ظاهر می‌شود. این تغییرات خلقی شدید می‌تواند روابط فرد را بی‌ثبات کرده و مشکلات مالی یا شغلی ایجاد کند. درمان به موقع می‌تواند از شدت این نوسانات بکاهد.
علائم در فاز افسردگی:
- بی‌حوصلگی
- ناامیدی
- خستگی
علائم در فاز شیدایی:
- پرانرژی بودن
- پرحرفی
- تصمیم‌گیری‌های هیجانی
افسردگی روان‌پریشانه (Psychotic Depression)
این نوع افسردگی شدید با علائم روان‌پریشی همراه است. فرد علاوه بر غم و بی‌انگیزگی شدید، دچار توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند) یا هذیان (باورهای غلط و غیرمنطقی) می‌شود. برای مثال، ممکن است فرد باور داشته باشد بی‌ارزش‌ترین انسان روی زمین است یا فکر کند کسی قصد آسیب رساندن به او را دارد. این حالت خطرناک بوده و نیاز به درمان فوری دارد.
علائم:
- احساس بی‌ارزشی شدید همراه با افکار غیرواقعی
- شنیدن صدا یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند
- اضطراب و ترس شدید
افسردگی غیرمعمول (Atypical Depression)
افسردگی غیرمعمول با سایر انواع افسردگی تفاوت دارد و برخی علائم آن برخلاف افسردگی اساسی است. به‌عنوان مثال، افراد مبتلا ممکن است با شنیدن یک خبر خوب یا دریافت توجه مثبت، خلقشان برای مدتی بهتر شود. همچنین در این نوع افسردگی معمولاً افزایش وزن، پرخوابی و احساس سنگینی در بدن وجود دارد. حساسیت شدید به طرد شدن از دیگران نیز یکی از ویژگی‌های اصلی این اختلال است.
علائم:
- افزایش اشتها و وزن
- احساس سنگینی در اندام‌ها
- حساسیت بیش از حد به انتقاد یا طرد شدن
جمع‌بندی
افسردگی یک بیماری روانی جدی است که انواع مختلفی دارد و در هر فرد می‌تواند به شکل متفاوتی بروز کند. شناخت انواع افسردگی و علائم آنها اولین گام برای درمان و بازگشت به زندگی سالم است. اگر شما یا اطرافیانتان نشانه‌های افسردگی را تجربه می‌کنید، مراجعه به یک روان‌شناس یا روان‌پزشک می‌تواند بهترین تصمیم برای بهبود وضعیت باشد.
منابع
webmd – Types of Depression and How to Recognize Them
beyondblue – Types of depressions
health.harvard – Six common depression types
clevelandclinic – Depression
دکترتو – معرفی ۹ مورد از انواع افسردگی و علائم آنها
دکتر بهشتیان – انواع افسردگی در روانشناسی و علایم هر یک
