سلامت روان بخش مهمی از زندگی هر انسان است و همانطور که بدن ممکن است دچار مشکل شود، ذهن نیز میتواند دچار اختلالاتی شود که مسیر فکر، احساس یا رفتار را تحتتأثیر قرار میدهد. برای اینکه بتوان این اختلالات را بهتر شناخت، متخصصان آنها را در قالب گروهها و دستهبندیهای مشخصی قرار دادهاند. این دستهبندیها کمک میکنند بفهمیم هر اختلال به کدام خانواده تعلق دارد و چگونه از نظر علمی تعریف میشود.
در این مقاله، بدون ورود به جزئیات علائم یا نشانهها، به شکل ساده و منظم به معرفی انواع اختلالات روانشناسی میپردازیم؛ دستهبندیهایی که بر پایه استانداردهای علمی مانند DSM-5 تدوین شدهاند و مبنای کار روانشناسان و روانپزشکان در سراسر جهان هستند. هدف این متن، ارائه یک نمای کلی از مهمترین گروههای اختلالات روانی و آشنایی با نام آنهاست تا تصویر روشنتری از گستره و ساختار این حوزه به دست آید.
اختلالات اضطرابی (Anxiety Disorders)
- اختلال اضطراب فراگیر
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال پانیک
- فوبیاهای خاص
اختلالات خلقی و عاطفی (Mood Disorders)
- افسردگی اساسی
- اختلال دوقطبی
- سیکلوتایمیا
اختلالات وسواس فکری ـ عملی و اختلالات مرتبط (OCD Related Disorders)
- وسواس فکری ـ عملی
- اختلال بدریختانگاری بدن
- کندن مو (تریكوتیلومانیا)
- کندن پوست
اختلالات مرتبط با تروما و استرس (Trauma- and Stressor-Related Disorders)
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال استرس حاد
- اختلال سازگاری
اختلالات تغذیه و خوردن (Eating Disorders)
- بیاشتهایی عصبی
- پرخوری عصبی
- اختلال پرخوری
اختلالات شخصیت (Personality Disorders)
- شخصیت پارانوئید
- شخصیت مرزی
- شخصیت ضد اجتماعی
- شخصیت وابسته
اختلالات روانپریشی (Psychotic Disorders)
- اسکیزوفرنی
- اسکیزوافکتیو
- هذیانپریشی
اختلالات عصبیرشدی (Neurodevelopmental Disorders)
- اوتیسم
- بیشفعالی/نقص توجه (ADHD)
- ناتوانیهای یادگیری
اختلالات خواب و بیداری (Sleep-Wake Disorders)
- بیخوابی
- خوابآلودگی مفرط
- اختلال ریتم شبانهروزی خواب
اختلالات مصرف مواد (Substance-Related Disorders)
- اختلال مصرف الکل
- اختلال مصرف مواد محرک
- اختلال مصرف کانابیس
اختلالات جسمانیسازی و مرتبط با بدن (Somatic Symptom Disorders)
- اختلال علائم جسمانی
- اضطراب بیماری (هیپوکندریازیس)
- اختلال تبدیلی
اختلالات جنسی و هویت جنسی (Sexual Dysfunctions & Gender Dysphoria)
- اختلالات کارکرد جنسی
- ناسازگاری جنسیتی
اختلالات عصبی-شناختی (Neurocognitive Disorders)
- دمانس
- آلزایمر
- اختلال شناختی خفیف
اختلالات کنترل تکانه و رفتارهای مخرب (Disruptive & Impulse-Control Disorders)
- رفتار مقابلهای ـ لجبازانه
- اختلال انفجاری
- اختلال سلوک
جمعبندی و سخن پایانی
اختلالات روانشناسی مجموعهای گسترده و متنوع از مشکلات ذهنی و رفتاری هستند که هرکدام در قالب یک دسته مشخص تعریف میشوند. این دستهبندیها به متخصصان کمک میکنند تا ساختار مشترک اختلالات را بهتر درک کنند و مسیر تشخیص و درمان را دقیقتر پیش ببرند. در این مقاله تلاش شد بدون ورود به علائم یا جزئیات بالینی، تنها انواع اصلی اختلالات روانی بر اساس چارچوب معتبر DSM-5 معرفی شود تا تصویری روشن از گستره و تنوع این حوزه ارائه شود.
شناخت این دستهها به ما کمک میکند متوجه شویم سلامت روان چقدر پیچیده و چندلایه است و هر اختلال چگونه در بستر یک خانواده بزرگتر قرار میگیرد. در نهایت، آگاهی از طبقهبندی اختلالات روانشناسی، نخستین گام برای درک بهتر این حوزه و نگاه علمیتر به مسائل ذهنی و رفتاری انسان است
