در دنیای پر از استرس امروزی، آگاهی از وضعیت روانی خود یکی از مهمترین گامها برای حفظ سلامت ذهنی است. پرسشنامه DASS-21 یکی از معتبرترین ابزارهای روانسنجی برای اندازهگیری افسردگی، اضطراب و استرس است. این آزمون کوتاه، کاربردی و استاندارد در بسیاری از تحقیقات و کلینیکهای روانشناسی مورد استفاده قرار میگیرد.
پرسشنامه DASS-21 چیست؟
DASS-21 نسخهی کوتاهتر مقیاس اصلی DASS (با ۴۲ سؤال) است که توسط لاویبوند و لاویبوند (1995) طراحی شد. این پرسشنامه شامل ۲۱ سؤال است که هر کدام از آنها احساسات و واکنشهای فرد در هفتهی گذشته را میسنجند.
سه زیرمقیاس اصلی این آزمون عبارتاند از:
- افسردگی (Depression) – شامل احساس غم، ناامیدی و بیعلاقگی.
- اضطراب (Anxiety) – شامل نگرانی، ترس و تنش بدنی.
- استرس (Stress) – شامل تحریکپذیری، تنش و مشکل در آرامش.
نحوه پاسخدهی به DASS-21
پرسشنامه DASS-21 دارای مقیاس لیکرت ۴ درجهای است:
| گزینه | مقدار | توضیح |
|---|---|---|
| 0 | اصلاً در من صدق نمیکند | هیچکدام از احساسات یا افکار ذکر شده را نداشتم |
| 1 | تا حدودی در من صدق میکند | گاهی این احساس را داشتم |
| 2 | بیشتر اوقات در من صدق میکند | در بیشتر مواقع این احساس را داشتم |
| 3 | کاملاً در من صدق میکند | تقریباً همیشه این احساس را داشتم |
روش نمرهگذاری پرسشنامه DASS-21
هر زیرمقیاس شامل ۷ سؤال است. برای بهدست آوردن نمرهی نهایی هر بُعد، مجموع نمرات هر ۷ سؤال را محاسبه و سپس در عدد ۲ ضرب میکنیم (زیرا نسخهی کوتاهشده است).
| زیرمقیاس | نرمال | خفیف | متوسط | شدید | بسیار شدید |
|---|---|---|---|---|---|
| افسردگی | 0–9 | 10–13 | 14–20 | 21–27 | 28+ |
| اضطراب | 0–7 | 8–9 | 10–14 | 15–19 | 20+ |
| استرس | 0–14 | 15–18 | 19–25 | 26–33 | 34+ |
کاربردهای DASS-21 در روانشناسی
پرسشنامه DASS-21 ابزاری قابل اعتماد برای استفاده در موقعیتهای مختلف است، از جمله:
- غربالگری اولیه در مراکز مشاوره و کلینیکها
- پژوهشهای دانشگاهی و مطالعات سلامت روان
- پایش تغییرات خلقی در درمانهای شناختی-رفتاری (CBT)
- ارزیابی سلامت روان کارکنان و دانشجویان
اعتبار و روایی پرسشنامه DASS-21
مطالعات متعددی در ایران و جهان نشان دادهاند که DASS-21 از پایایی و روایی بالایی برخوردار است. نسخهی فارسی این آزمون نیز در پژوهشهای مختلف (مانند مطالعات اسماعیلی، 1391) مورد تأیید قرار گرفته است. ضریب آلفای کرونباخ برای هر سه بُعد معمولاً بالای 0.80 گزارش شده است.
تفسیر نتایج DASS-21
نتایج این پرسشنامه باید توسط روانشناس متخصص تفسیر شود. داشتن نمرهی بالا در یکی از زیرمقیاسها الزاماً به معنی وجود اختلال نیست، بلکه نشاندهندهی نیاز به بررسی بیشتر و گفتوگو با یک متخصص سلامت روان است.
جمعبندی
پرسشنامه DASS-21 ابزاری ساده، سریع و معتبر برای ارزیابی وضعیت افسردگی، اضطراب و استرس است. اگر احساس میکنید دچار فشار روانی هستید، پاسخ دادن به این آزمون میتواند اولین گام برای آگاهی از وضعیت ذهنیتان باشد. البته برای تفسیر دقیق نتایج، حتماً با روانشناس مشورت کنید.
