اضطراب یکی از رایج‌ترین مشکلات روانی در دنیای امروز است که می‌تواند زندگی فردی، شغلی و اجتماعی را مختل کند. همه ما گاهی استرس و اضطراب را تجربه می‌کنیم، اما وقتی این حالت شدید، مداوم و بدون دلیل مشخص باشد، به اختلال اضطرابی تبدیل می‌شود. شناخت انواع اضطراب و انتخاب بهترین روش درمان، گام اصلی برای بازگشت به آرامش و بهبود کیفیت زندگی است.
اضطراب تعمیم‌یافته (GAD)
اضطراب تعمیم‌یافته یا GAD یکی از رایج‌ترین اختلالات اضطرابی است که در آن فرد به‌طور مداوم دچار دلشوره، نگرانی و افکار منفی می‌شود؛ حتی زمانی که دلیل مشخصی برای این نگرانی وجود ندارد. این نوع اضطراب معمولاً با علائمی مثل تنش عضلانی، مشکل در تمرکز، بی‌قراری، خستگی زودهنگام و مشکلات خواب همراه است. افراد مبتلا به GAD معمولاً آینده‌نگر افراطی هستند و مدام در ذهن خود سناریوهای منفی می‌سازند. درمان GAD معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی (به‌خصوص درمان شناختی-رفتاری یا CBT)، داروهای ضداضطراب و تمرین‌های آرام‌سازی مانند یوگا و مدیتیشن است.
روش‌های درمان اضطراب تعمیم‌یافته
- روان‌درمانی مخصوصاً درمان شناختی-رفتاری (CBT)
- داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی با تجویز پزشک
- تمرینات آرام‌سازی، یوگا و مدیتیشن
حملات پانیک (اختلال هراس)
اختلال پانیک شامل بروز ناگهانی و شدید حملات ترس و اضطراب است که به‌طور غیرمنتظره ظاهر می‌شوند. این حملات معمولاً با علائمی مثل تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، لرزش بدن و حتی ترس از سکته یا مرگ همراه هستند. بسیاری از افراد پس از یک حمله پانیک، مدام نگران وقوع مجدد آن می‌شوند که همین نگرانی باعث شدت گرفتن مشکل می‌شود. درمان حملات پانیک اغلب از طریق CBT برای تغییر الگوهای فکری و آموزش تکنیک‌های تنفس و ریلکسیشن انجام می‌گیرد. در موارد شدید، روان‌پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب تجویز کند تا شدت حملات کاهش یابد.
راه‌های درمان حملات پانیک
- CBT برای تغییر الگوهای فکری
- تکنیک‌های تنفس و ریلکسیشن
- دارودرمانی در موارد شدید
فوبیا یا ترس‌های خاص
فوبیا نوعی اضطراب شدید است که در برابر یک موقعیت یا شیء خاص بروز می‌کند. برای مثال، برخی افراد از پرواز، ارتفاع، حیوانات یا محیط‌های بسته ترس شدیدی دارند که می‌تواند زندگی روزمره آن‌ها را مختل کند. افراد مبتلا به فوبیا حتی از فکر کردن به آن موقعیت دچار اضطراب می‌شوند و به‌طور ناخودآگاه تلاش می‌کنند از آن اجتناب کنند. این اجتناب مداوم باعث محدود شدن آزادی و کیفیت زندگی می‌شود. بهترین درمان فوبیا مواجهه‌درمانی است که در آن فرد به‌صورت تدریجی و کنترل‌شده در معرض ترس خود قرار می‌گیرد. ترکیب این روش با CBT و تمرین‌های آرام‌سازی می‌تواند نتایج بسیار موثری داشته باشد.
درمان فوبیا
- مواجهه‌درمانی (قرار گرفتن تدریجی در موقعیت ترس‌زا)
- درمان شناختی-رفتاری برای اصلاح افکار غیرمنطقی
- گاهی دارودرمانی کوتاه‌مدت
اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی زمانی بروز می‌کند که فرد از قرار گرفتن در جمع، صحبت کردن در جمع یا انجام فعالیت‌های اجتماعی ترس شدیدی داشته باشد. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی معمولاً نگران قضاوت شدن یا مسخره شدن توسط دیگران هستند، به همین دلیل از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند. این مشکل می‌تواند باعث انزوای اجتماعی، کاهش اعتمادبه‌نفس و حتی اختلال در پیشرفت شغلی یا تحصیلی شود. درمان اضطراب اجتماعی شامل CBT برای افزایش مهارت‌های اجتماعی، تمرین تدریجی حضور در جمع و در برخی موارد مصرف داروهای ضداضطراب تحت نظر پزشک است.
درمان اضطراب اجتماعی
- روان‌درمانی و تقویت مهارت‌های اجتماعی
- تمرین تدریجی حضور در جمع
- مصرف داروهای ضداضطراب در صورت نیاز
وسواس فکری-عملی (OCD)
اختلال وسواس فکری-عملی نوعی اختلال اضطرابی است که با افکار مزاحم و تکراری (وسواس فکری) و انجام رفتارهای تکراری (وسواس عملی) مشخص می‌شود. برای مثال، فرد ممکن است مدام نگران آلودگی باشد و به همین دلیل چندین بار در روز دست‌های خود را بشوید. این رفتارها معمولاً با هدف کاهش اضطراب انجام می‌شوند، اما به مرور زمان خودشان به منبع اضطراب تبدیل می‌شوند. درمان OCD معمولاً با استفاده از CBT (به‌ویژه روش ERP یا مواجهه و جلوگیری از پاسخ) انجام می‌شود. داروهای ضدوسواس (مانند SSRIs) نیز در کنترل علائم بسیار مؤثر هستند.
روش درمان OCD
- درمان شناختی-رفتاری (خصوصاً روش ERP)
- داروهای ضدوسواس (SSRIs)
- حمایت خانواده و گروه‌های درمانی
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اختلال استرس پس از سانحه یا (PTSD) پس از تجربه یک رویداد آسیب‌زا مثل تصادف، جنگ، خشونت یا بلایای طبیعی ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به PTSD معمولاً دچار کابوس‌های مکرر، یادآوری ناخواسته حادثه (فلش‌بک)، اضطراب شدید و واکنش‌های شدید عاطفی یا جسمی در مواجهه با محرک‌های یادآور حادثه می‌شوند. این اختلال می‌تواند زندگی روزمره فرد را به‌شدت مختل کند. درمان PTSD معمولاً شامل روان‌درمانی (مانند CBT و روش EMDR برای پردازش مجدد خاطرات) و در صورت نیاز دارودرمانی است. حمایت خانواده و محیط امن نیز نقش مهمی در روند بهبودی دارند.
درمان PTSD
- CBT و روش EMDR
- روان‌درمانی حمایتی
- دارودرمانی در صورت لزوم
جمع‌بندی
اضطراب انواع مختلفی دارد که هرکدام با علائم خاصی بروز می‌کنند. شناخت دقیق نوع اضطراب اولین قدم برای انتخاب بهترین روش درمان است. از روان‌درمانی و دارودرمانی گرفته تا تمرینات آرام‌سازی و تغییر سبک زندگی، همگی می‌توانند در کاهش اضطراب مؤثر باشند. اگر احساس می‌کنید علائم اضطراب در زندگی روزمره‌تان اختلال ایجاد کرده است، بهترین کار مراجعه به روان‌شناس یا روان‌پزشک است تا مسیر درمانی مناسب برای شما انتخاب شود.
منابع
cleveland clinic – Anxiety Disorders
stella mental health – The Different Types of Anxiety Disorders
درمانکده – انواع اضطراب کدامند؟ معرفی 10 نوع اختلال اضطرابی رایج
